Համարվում է, որ կոտորածի ընթացքում միջակայքում 1-ից 1.5 միլիոն հայեր են կորած: Այս թվերը վկայակոչում են այն սասանեալ աղետի մասշտաբավարականությունը, որի դիմաց հայ ժողովուրդը ենթարկվել է:
Կարդալ ավելինՑեղասպանության ընթացքը
Ողբերգության սկիզբը
1915 թվականի ապրիլի 24-ը։ Այս թիվը ընտանիքում հայկական պատմությանը գրառվեց որպես ամառ դեպքերի սկիզբ, որոնք սաստիկ ազդում ունեցան հայերի ժողովրդի ապագայի վրա։ Այդ օրը Օսմանյան տիրությանը ահազանգվեց և հաջորդ ամիսներում բրուտալությամբ սպանեց բարձրագույն հայկական բառարանավորներին, գրողներին, քաղաքականներին և հոգեւորներին Կոստանդնուպոլսում։ Դա միայն եղավ հրապարակի սկիզբ, մեծ վատանագրության սկիզբը՝ որը ունեցավ կապառնել համալիր հայկական համայնքը Օսմանյան կայսրությունում։ Այս սահմանափառ չարչարանքը պլանավորված ցեղասպանության մաս էր, որի նպատակն էր հայկական ժողովրդի ոչնչացումը և խախտումը։ Հետագա զարկերն ու դեպորտացիաները հանգեցրեցին միլիոնավոր հայերի մահին։ Այս դեպքերը դարձան ցավարարության ու իրավունքի պաշտպանության խաղաղափակման խորհրդանիշների, իրենց հիշատակը այսօր՝ մնում է հայերի սրտերում ու հոգերում, համարվում է իրենց ազգային իմաստի անբաժանելի մասը։
Զանգվածային տեղահանումներ դեպի Սիրիայի անապատ
Մեծածախ տեղափոխումները Սիրիայի անապատին աշխարհը է սասանել եւ որոշել հայ ազգի կեանքը։ 1915 թվականին Կոստանդնուպոլում հայ ղեկավարների կրամությունների եւ հատուկ կատարման հետո, Օսմանյան տիրապետությունը որոշեց հայերի մեծածախ տեղափոխում։ Հարյուրատարիչ տղամարդիկ, կանայք, երեխաներ եւ ծերեր ստիպվեցին հանգչել ոտնահարված ուղիներով անհյուրարար հողերի վրա, որտեղ շատերը մահացել են սովամ, ծարաւմ, հիվանդություններից, կամ որոշակի բռնության արդյունքում։ Այս ուղիների ընթացքում մահը ամենօրյա էր, եւ ժամանակակից ուժեղությունները տարածվել էին։ Երեխաները, կանայքը եւ ծերերը հատկապես վատարված էին ժամանակակից մշակումներին։ Այնեղ՝ ովքեր ուշադրությունից հայրելի էին, հաճախ գերծանությամբ էին հարվածվում Օսմանյան զինվորների կողմից, եւ շրջապատող տափական խումբերի, որոնք համարում էին ծածկալում, սպանում եւ բռնակալում։ Այս սաստիկ դեպքերը հայ ազգի ցավոքին եւ պատերազմի խորհրդանիշերն են, իսկ իրենց հիշատակը ապրում է հայերի սրտերում մինչեւ այսօր։
Սպանություններ հայերով բնակեցված տարածքներում
Հայերի բնակված տարածքներում տեղի ունեցած զարգարանները երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ սուրբապատումի սուրբանության տրագիկ բաղադրիչներից էին։ Այդպես տեղի ունեցած ահարուածները միայն այս տրագեդիայի գործիքներից էին։ Միանգամայն, որտեղ հայերն ապրում էին, աներկիւղություններից էր վարույծ։ Մարդիկը վրայական վայրում էին սպանվում, նրանց տները եւ տաճարները թափվում։ Այդ հանցագործությունները հաճախ աջակցվում էին, ապահով էին նախաձեռնվում այլ լոկալ էթնիկ խմբերի կողմից, ինչպես քուրդերը կամ արաբերը։ Նրանք օգտագործում էին այս տրագիկ դրությունը իրենց ուժի համար՝ անհատար հայկական հուշարձանները տանջելու և հայկական հողերը վերցնելու։ Այս դեպքերը թողեցին խորը հարվածներ հայ ազգի պատմությանում և իմաստությանում, և վշտալիս հիշացում են այն, թե ի՞նչպես հասանելի է այդպիսի սարսափակիչ հանցագործությունները պատերազմի և հակամարտության որացած ժամանակներում։
